Na czym polega mobbing w pracy? Jak mu przeciwdziałać?

Czym jest mobbing w pracy?

Zgodnie z Art. 943 § 2 Kodeksu Pracy: „Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.

Mobbing w uproszczeniu można określić jako przemoc psychiczną w miejscu pracy.

To destrukcyjne zjawisko, które dotyka wielu osób na całym świecie. Polega na systematycznym i długotrwałym zastraszaniu, wyśmiewaniu, izolowaniu czy innych formach agresji ze strony przełożonych lub współpracowników w miejscu pracy.

Wg badania platformy ePsycholodzy.pl i UCE Research za rok 2023: „aż 41,4 proc. Polaków twierdzi, że doświadczyło zachowań noszących znamiona mobbingu w pracy”[1].

Działania noszące znamiona mobbingu są różnorodne i mogą być ich dziesiątki. Przykładowo:

• różne formy nękania pracownika,
• ośmieszanie,
• upokarzanie i znieważanie,
• dyskredytowanie,
• zastraszanie,
• ciągłe bezzasadne krytykowanie,
• niedopuszczanie do głosu,
• podważanie kompetencji
• rozsiewanie fałszywych plotek,
• izolowanie pracownika.

Kluczowe jest wyraźne podkreślenie, że aby takie działania zostały uznane za mobbing w świetle Kodeksu Pracy, to muszą być one powtarzalne, czyli musi zostać spełnione kryterium „uporczywości i długotrwałości”! Jednorazowe, nawet bardzo poniżające działania nie będą uznane w sądzie za mobbing.

Dlatego zanim ofiara mobbingu zdecyduje się złożyć pozew w sądzie warto, aby skonsultowała się z prawnikiem specjalizującym się w tego typu procesach. Prawnik powinien realistycznie ocenić, czy zebrany przez ofiarę materiał dowodowy w ogóle ma szansę zostać przez sąd uznany za mobbing. W tego typu procesach ciężar dowodowy spoczywa bowiem na osobie, która skład pozew.

Niestety w praktyce bardzo trudno jest przed sądem udowodnić mobbing. Wiele takich spraw zostaje przegranych przez ofiarę mobbingu. Jest to dla niej dodatkowe cierpienie i niewyobrażalny stres.

Czym mobbing różni się od dyskryminacji?

Dyskryminacja oraz mobbing to inne zjawiska. Dlatego są regulowane oddzielnymi przepisami Kodeksu Pracy. Dyskryminacja polega w uproszczeniu na różnicowaniu traktowania osób ze względu na takie cechy, jak płeć, wiek, kolor skóry, orientacja seksualna, pochodzenie czy niepełnosprawność.

Natomiast ofiarą mobbingu może stać się dowolna osoba – nawet bez żadnego powodu! Ofiara mobbingu może, ale nie musi różnić się od mobbera pod względem cech socjo-demograficznych.

Jak rozpoznać mobbing w pracy?

Mobbing może dotyczyć zarówno sytuacji, gdy mobberem jest przełożony, a ofiarą podwładny, jak i zaistnieć pomiędzy pracownikami nie mającymi żadnej podległości służbowej. Czasami zdarza się nawet, że to szef pada ofiarą mobbingu ze strony podwładnych np. gdy próbuje wyegzekwować wywiązywanie się przez pracowników z obowiązków służbowych czy przestrzeganie dyscypliny pracy!

Mobbing w pracy można rozpoznać poprzez częste zachowania nękające skierowane wobec konkretnego pracownika lub grupy osób, np. takie jak wyśmiewanie, poniżanie, ignorowanie czy izolowanie pracownika. Jeśli pracownik odczuwa stały stres i dyskomfort w miejscu pracy oraz jest obiektem złośliwości i deprecjonowania kompetencji, warto zbadać, czy doszło do mobbingu.

Skutki mobbingu

Mobbing powoduje ogromny stres w pracy i inne negatywne skutki zarówno dla zdrowia psychicznego, jak i fizycznego ofiary. Może prowadzić do różnych chorób, depresji, zaburzeń lękowych. Odbiera poczucie kompetencji i satysfakcji z pracy. Wiele osób z powodu mobbingu decyduje się odejść z firmy.

Mobbing uderza jednak nie tylko w bezpośrednią ofiarę! Niszczy zaufanie, dobre relacje i ducha współpracy w całym zespole! Ponadto inne osoby często boją się, że one również mogą stać się ofiarą szykan i prześladowań.

Jeśli ktoś ma choćby odrobinę empatii i inteligencji emocjonalnej, to widząc, jak inna osoba jest krzywdzona, również odczuwa stres i źle czuje się w tak toksycznej firmie.

Dlatego ważne jest, aby pracodawcy szybko reagowali na przypadki mobbingu i podejmowali odpowiednie działania zaradcze. W Kodeksie Pracy jest wprost napisane, że „Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi”, a nie reagować dopiero, gdy już doszło do mobbingu.

Jak przeciwdziałać mobbingowi w pracy?

Kluczowe jest to, aby budować kulturę organizacyjną, w której nie toleruje się przemocy psychicznej na żadnym szczeblu. Ważne jest też, aby pracownicy mieli świadomość, jakie zachowania noszą znamiona mobbingu oraz jakie mogą być ich konsekwencje zarówno dla sprawcy, jak dla firmy.

Pracownicy powinni być również poinstruowani, jakie procedury antymobbingowe i ścieżki zgłaszania takich problemów przewidziane są w danej firmie. Część organizacji powołuje specjalne komisje antymobbingowe złożone z osób cieszących się powszechnym szacunkiem i zaufaniem.

W przypadku doświadczania mobbingu, warto skontaktować się z Działem Zasobów Ludzkich w celu zgłoszenia sytuacji i uzyskania pomocy. Jeśli sprawcami mobbingu są współpracownicy, dobrze byłoby, aby ofiara mobbingu porozmawiała z przełożonym. Oczywiście o ile przełożony naprawdę nie jest świadomy dysfunkcyjnych zjawisk, do których doszło w zespole! Jednak jeśli przełożony przyzwala na przemoc psychiczną, to lepiej porozmawiać od razu z Działem Personalnym.

Należy także dokumentować wszelkie incydenty mobbingu, zbierając dowody na to, co się dzieje. Może to przydać się w dalszej procedurze rozpatrywania sprawy zarówno na poziomie firmy, jak i gdyby ofiara mobbingu zdecydowała się złożyć pozew w sądzie.

Bardzo istotne jest również rozmawianie z osobami z otoczenia, które mogą udzielić wsparcia oraz zastanowienie się nad możliwością zmiany zespołu lub miejsca pracy, jeśli sytuacja nie ulega poprawie.

W walce z mobbingiem pomocny może być także udział wszystkich pracowników w warsztatach i szkoleniach dotyczących radzenia sobie z agresją w miejscu pracy oraz stresem i presją, aby nie dochodziło do odreagowywania swoich negatywnych emocji i problemów na innych.

Także dbanie o dobre relacje ze współpracownikami i przełożonymi oraz promowanie szacunku i otwartej komunikacji przyczynia się do redukcji przypadków mobbingu.

Podsumowanie:

Mobbing to poważny problem społeczny, który w mniejszym lub większym stopniu dotyka tysięcy Polaków. Należy mu aktywnie przeciwdziałać, zaś sprawców karać zgodnie z możliwościami, jakie daje Kodeks Pracy.

Warto podkreślić, że nikt nie powinien być narażony na złe traktowanie! Każdy ma prawo do pracy w bezpiecznym i przyjaznym środowisku. Ważne jest, aby wszyscy pracownicy czuli się szanowani i doceniani za swój wkład w firmę.

[1]Joanna Tracewicz, 19 grudnia, 2023 r. https://rocketjobs.pl/blog/mobbing-wsrod-polakow-2023