Czym jest neuroróżnorodność i dlaczego ma znaczenie w dzisiejszym świecie pracy?

Neuroróżnorodność w miejscu pracy to pojęcie, które zyskuje coraz większe znaczenie w biznesie. 

Coraz więcej firm w swoich działaniach rekrutacyjnych oraz w zarządzaniu kapitałem ludzkim wdraża specjalne procedury z myślą o zatrudnianiu pracowników neuroatypowych. Dlaczego pracodawcy to robią? Czy są to jedynie działania wizerunkowe – Employer Branding? Jakie korzyści może odnieść firma i pozostali pracownicy z otworzenia się na zatrudnianie osób nieneurotypowych?

Czym jest neuroróżnorodność?

Neuroróżnorodność odnosi się do różnorodności w funkcjonowaniu mózgów i różnic w sposobach myślenia, odczuwania i zachowania u ludzi. To sformułowanie dotyczy osób nieneurotypowych, czyli takich, których funkcjonowanie umysłowe nie mieści się w standardowych ramach. „Termin neuroróżnorodność wprowadziła w latach 90. XX wieku Judy Singer. Spopularyzował go Harvey Blum, który w 1998 roku w swoim artykule po raz pierwszy użył słowa „neuroróżnorodny”. Blum odnosił się do tego, że różnorodność wśród ludzi jest tak samo istotna jak bioróżnorodność w świecie natury, ponieważ zapewnia prawidłowe funkcjonowanie danego środowiska.” [1] Różnice te mogą również dotyczyć rozwoju układu nerwowego.

Zgodnie z koncepcją neuroróżnorodności nie istnieje uniwersalny wzorzec poprawnego zachowania, myślenia, odczuwania ani uczenia się. Ludzie w sposób naturalny różnią się tym, jak doświadczają świat, rozwiązują problemy i w jaki sposób wchodzą w interakcje z innymi w życiu osobistym i zawodowym. 

Dzięki neuroróżnorodności istnieją różnice m.in. w:

• reagowaniu i zachowaniu;
• odbieraniu i przetwarzaniu bodźców (wrażliwość sensoryczna);
• sposobach myślenia, analizowania i interpretowania danych i sytuacji;
• sposobach komunikacji i budowania relacji;
• możliwości koncentracji uwagi.

Myśląc o ścieżce kariery dla danej osoby neuroatypowej należy być świadomym, że poszczególne osoby z tej samej grupy np. z autyzmem lub ADHD mogą się od siebie diametralnie różnić! Każdorazowo trzeba więc brać uwagę indywidualne mocne i słabe strony danego pracownika. Jeśli ktoś posiada wysokie umiejętności matematyczno – analityczne, zaś niższe kompetencje społeczne - co często zdarza się u osób z autyzmem - to lepiej sprawdzi się w zawodach typu analityk, księgowy czy programista niż w sprzedaży lub usługach. 

Zaś osoba niezwykle kreatywna, ale mająca problemy z dokładnością i terminowością, raczej odnajdzie się wymyślając strategie marketingowe niż pracując w księgowości lub jako inżynier.

Według koncepcji neuroróżnorodności takie różnice nie są patologią ani czymś, co trzeba koniecznie naprawić, lecz są traktowane jako element naturalny.

Za neuroatypowe uznaje się m.in. osoby z autyzmem, ADHD, dysleksją, dysgrafią, dyskalkulią czy innymi zaburzeniami neurorozwojowymi.

Czytaj także: Jak zidentyfikować dyskryminację w pracy i skutecznie z nią walczyć?

Znaczenie neuroróżnorodności w pracy

Znaczenie neuroróżnorodności w pracy jest istotne. Dzięki różnorodności w zespole (także zróżnicowaniu ze względu na wiek, płeć, osobowość, kompetencje), możliwe jest spojrzenie na problemy i wyzwania z różnych perspektyw, co podnosi innowacyjność i może przekładać się na przewagę konkurencyjną.
Dzięki odmienności pomiędzy pracownikami, firmy mogą lepiej zrozumieć różne grupy klientów, co przekłada się na lepsze odpowiadanie na ich potrzeby oraz pozwala tworzyć specjalnie dopasowane produkty i usługi. 

Osoby nieneurotypowe często posiadają unikalne umiejętności, takie jak:

• wysoka kreatywność i nieszablonowe myślenie, 
• skupienie na szczegółach, 
• analityczność czy zdolność do rozwiązywania trudnych problemów.

Czytaj więcej: Kompetencje w cenie. Top umiejętności potrzebnych pracy

Dlatego promowanie neuroróżnorodności w miejscu pracy przyczynia się do wzrostu innowacyjności i efektywności zespołu.

Wrażliwość pracodawców na potrzeby wszystkich pracowników, indywidualne podejście, zrozumienie specyficznych oczekiwań tworzą bardziej otwarte i tolerancyjne środowisko pracy, które docenia różne talenty i tworzy warunki do rozwoju wszystkich pracowników. Taka kultura organizacyjna może zwiększyć zaangażowanie i lojalność pracowników, ich efektywność, poprawić atmosferę w miejscu pracy, co przekłada się na większą satysfakcję oraz mniejszą rotację. Wpływa to pozytywnie na wizerunek pracodawcy – Employer Branding i pomaga przyciągnąć największe talenty. 

Jakie korzyści niesie neuroróżnorodność dla pracodawców i pracowników?

Korzyści z neuroróżnorodności dla pracodawców oraz pracowników są liczne. A co najważniejsze – skorzystają na tym nie tylko osoby nieneurotypowe, ale wszyscy zatrudnieni! 

Pracodawcy mogą liczyć na zwiększenie kreatywności i innowacyjności w firmie, ponieważ im bardziej różnorodny jest zespół pod względem wieku, cech osobowości, sposobu myślenia czy kompetencji, tym jest w stanie wygenerować więcej kreatywnych pomysłów. Dzięki temu koncepcje wypracowane w takich zespołach będą jeszcze bardziej nieszablonowe niż zwykła burza mózgów.

Kolejnym pozytywnym aspektem jest poprawa warunków i atmosfery pracy oraz budowanie pozytywnego wizerunku marki jako miejsca otwartego na różnorodność. Dla części klientów może to być dodatkowy argument, aby wybrać produkty właśnie tej firmy.

Z kolei pracownicy nieneurotypowi mają szansę na znalezienie pracy, która uwzględnia ich specyficzne zdolności i potrzeby, co przekłada się na ich motywację, satysfakcję zawodową oraz zdobycie finansowej samodzielności dzięki stałemu zatrudnieniu.

Jak pracodawcy mogą wspierać osoby nieneurotypowe?

Trzeba wyraźnie podkreślić, że osoby neuroróżnorodne – nawet z tych samych grup – różnią się istotnie pomiędzy sobą zarówno w sposobie funkcjonowania w życiu osobistym, jak i zawodowym, a także pod względem potrzeb związanych z warunkami pracy. 
Istnieje wiele sposobów, aby stworzyć środowisko pracy przyjazne dla neuroatypowych pracowników. Kluczowe jest zapewnienie odpowiedniego wsparcia i dostosowania zadań do indywidualnych potrzeb. Ważne jest również edukowanie personelu – zwłaszcza rekruterów oraz menedżerów – na temat neuroróżnorodności i eliminowanie stereotypów związanych z nieneurotypowością.

Wśród inicjatyw, które bardzo pomogą odnaleźć się w miejscu pracy osobom neuroatypowym (a jednocześnie zwiększą komfort pracy wszystkich pracowników), warto wymienić:

• elastyczne godziny pracy;
• pracę zadaniową (czyli rozliczanie z wykonania zadania, a nie z poświęconego na to czasu czy metody pracy);
• cichsze środowisko pracy np. pracę w mniejszych pokojach, ścianki działowe na open space’ach, zapewnienie słuchawek wygłuszających hałas;
• zastąpienie zbyt jaskrawego oświetlenia bardziej naturalnym;
• wdrażanie standardów otwartej komunikacji;
• wydawanie przez szefów precyzyjnych poleceń (zamiast oczekiwania, że pracownik sam domyśli się, czego firma od niego oczekuje);
• zapewnienie pracownikom większej elastyczności oraz delegowanie im zadań jak najlepiej dopasowanych do ich naturalnych predyspozycji, wiedzy i kompetencji;
• szkolenia dla kadry kierowniczej oraz pozostałych pracowników z kompetencji społecznych – zwłaszcza komunikacji, współpracy, dawania i przyjmowania feedbacku, radzenia sobie ze stresem, zarządzania czasem.

Dobrą praktyką jest również wdrażanie inicjatyw pracowniczych w firmie, które będą wspierać różnorodność i inkluzywność.

Pracodawcy mogą także zatrudniać specjalnie przeszkolonych asystentów, którzy będą wpierać osoby neuroatypowe w miejscu pracy.

Przykłady firm wdrażających strategie neuroróżnorodności

Przykłady firm wdrażających strategie neuroróżnorodności są coraz liczniejsze. Firmy takie jak Microsoft czy SAP aktywnie promują różnorodność w swoich zespołach. Angażują się także w działania na rzecz osób nieneurotypowych. Dzięki temu wzmacniają swoją pozycję na rynku i pokazują, że neuroróżnorodność może być strategicznym atutem w biznesie.

Polski oddział firmy konsultingowej EY „ze wsparciem organizacji asperIT po raz drugi zorganizował rekrutację przeznaczoną dla kandydatów neuroróżnorodnych, aby mogli w pełni wykorzystać swój potencjał w biznesie. Realizując ten cel i wspierając potencjał drzemiący w osobach neuroróżnorodnych, firma konsultingowa EY buduje w Polsce Neurodiversity Center of Excellence (NCoE). W ramach centrum EY zatrudnia osoby neuroróżnorodne. Pierwsza rekrutacja miała miejsce w 2021 roku, a w jej ramach eksperci EY wypracowali specjalistyczne metody pracy oraz przeszkolili menedżerów i zespoły z efektywnej komunikacji. Pracę w roli konsultantów znalazło sześć osób. Na przełomie 2023 i 2024 roku zorganizowano kolejną rekrutację, która zakończyła się przyjęciem ośmiu kandydatów do zespołów fincrime, cybersecurity, aktuariatu oraz assurance.” [2]

Neuroróżnorodność w pracy – wyzwania i perspektywy na przyszłość

Neuroróżnorodność w pracy stanowi jednak wyzwanie dla wielu firm. Wymaga ona zmiany sposobu myślenia i podejścia do rekrutacji oraz zarządzania zespołem. Często zmiany muszą objąć sposób komunikacji (zarówno ustnej, jak i pisemnej), delegowania i egzekwowania zadań, oceny pracowniczej czy środowiska pracy.

Jednak perspektywy na przyszłość są obiecujące. Coraz więcej pracodawców dostrzega korzyści płynące z neuroróżnorodności i podejmuje działania mające na celu promowanie różnorodności w miejscu pracy.

Podsumowując: neuroróżnorodność to coraz ważniejszy element współczesnego świata. Promowanie różnorodności w zespole przynosi liczne korzyści zarówno dla pracodawców, jak i pracowników. Nie tylko tych neuroatypowych! Dlatego warto inwestować w neuroróżnorodność, tworząc środowisko pracy otwarte i przyjazne dla osób o różnych sposobach myślenia, doświadczeniach i podejściu do stawianych zadań.
 

[1] Neuroróżnorodność – moda czy innowacyjna inwestycja?

[2] Biznes otwiera się na pracowników neuroróżnorodnych. Informacja prasowa 22 IV 2024 r.