Czym jest ESG i jak wpływa na zarządzanie firma?
Odpowiedzialne zarządzanie biznesem wymaga uwzględnienia zagadnień związanych ze zrównoważonym rozwojem. W kontekście budowania długofalowej wartości firmy, „sustainability” powinno stanowić zintegrowany element strategii biznesowej przedsiębiorstwa. ESG to określenie odnoszące się do współczesnego zarządzania organizacją uwzględniające kwestie środowiskowe (E – Environmental), społeczne (S – Social) i zarządcze (G – Governance) i opisuje całokształt działań spółki w zakresie zrównoważonego rozwoju.
ESG jest związane z ciągłą analizą procesów wewnętrznych i zewnętrznych firmy. Przedsiębiorstwa w ramach obowiązków sprawozdawczych powinny wykonać badanie tzw. podwójnej istotności („double materiality”) – istotności finansowej, istotności wpływu lub z obydwu tych perspektyw. W wyniku tej analizy powstaje pełny obraz organizacji z uwzględnieniem kryteriów ESG. Stanowi to również doskonałe narzędzie do badania i zarządzania ryzykami spółki.
W komunikacji często mówimy o raportowaniu niefinansowym ESG, ale lepszym określeniem jest używanie sformułowania raportowanie zrównoważonym rozwojem, a jeszcze dokładniej ESG należy opisywać jako zarządzanie kwestiami zrównoważonego rozwoju w organizacji.
Raportowanie obszarów związanych ze zrównoważonym rozwojem wynika z regulacji wprowadzonych przez instytucje unijne. Dotychczas obowiązujące przepisy o obowiązku raportowania niefinansowego, wynikające z ustawy o rachunkowości i implementujące zapisy europejskiej dyrektywy NFRD (Non-Financial Regulation Directive), które od 1 stycznia 2024 roku zostały zastąpione Dyrektywą w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (Corportate Sustainbility Reporting Directive). Polska ma czas na implementację zapisów dyrektywy do Ustawy o rachunkowości do 6 lipca 2024. Istotnie zmienia się również liczba firm objętych obowiązkiem raportowania – wzrośnie do ponad 3,5 tysiąca.
Kto jest objęty Dyrektywą CSRD?
* W okresie przejściowym MŚP mogą skorzystać z odstępstwa: będą zwolnione ze stosowania dyrektywy do 2028 r.
Rysunek 1 - opracowanie własne KAPE
Dlaczego ESG jest ważne dla współczesnych firm i inwestorów?
Rozszerzenie katalogu firm, które będą podlegały zapisom dyrektywy CSRD wynika z konieczności zapewnienia transparentności biznesu. Wraz z nową Dyrektywą pojawiły się Europejskie Standardy Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju tzw. ESRS (European Sustainability Reporting Standards), których celem jest przede wszystkim zapewnienie jednakowych warunków raportowania dla spółek, porównywalności pozycji zawartych w raportach ESG oraz możliwość weryfikacji przez biegłych rewidentów, których opinia o raporcie stanie się obowiązkowa. Co więcej, dla dużych spółek, raport niefinansowy będzie obligatoryjnym elementem sprawozdania z działalności, a nie osobnym dokumentem jak dotychczas.
Dowiedz się więcej w naszym artykule co zawiera raport ESG i dlaczego jest tak ważny.
Mówiąc o ESG nie powinniśmy mówić jedynie w kontekście przygotowania raportu, ale przede wszystkim z punktu widzenia wdrożenia w praktyce zapisów strategicznych ze wszystkich trzech obszarów ESG. Jako przykład - nie wystarczy podać danych o wielkości śladu węglowego – dobrą praktyką jest wskazanie do którego roku i w jaki sposób firma zamierza zredukować swoje emisje. Interesariusze już nie tylko czytają informacje zawarte w raporcie, ale mówią „sprawdzam” i proszą o wyjaśnienia jeśli któryś wskaźnik budzi ich wątpliwości.
Współczesne organizacje które podjęły wyzwanie związane z ESG otwierają przed sobą nowe możliwości biznesowe, polegające m.in. na budowie długofalowych relacji z interesariuszami, ułatwionym dostępem do finansowania inwestycji czy proaktywnym zarządzaniu ryzykami związanymi z prowadzeniem działalności biznesowej, co stanowi niezwykle cenną informację dla inwestorów oraz instytucji bankowych i ubezpieczeniowych.
Odpowiedzialność społeczna firm
Pierwowzorem dzisiejszych standardów ESG były działania CSR, czyli społeczna odpowiedzialność biznesu. To pojęcie nadal funkcjonuje i jest jednym z elementów ESG, lecz działalność CSR-owa przedsiębiorstw zbyt często ograniczała się tylko do wspierania społecznych inicjatyw i działalności charytatywnej mającej stanowić „laurkę” dla firmy, bez zmiany całej filozofii i strategii uwzględniającej wszystkie obszary składające się na ESG.
Składowe ESG
ESG dzielimy na 3 bloki tematyczne, które szczegółowo są opisane przez wskaźniki opisane w standardach raportowania (np. ESRS, GRI czy SASB).
Rysunek 2 - opracowanie własne KAPE
E - Environmental (Środowiskowe)
Wskaźniki środowiskowe opisują wpływ jaki przedsiębiorstwo ma na środowisko naturalne, jakie w związku z tym podejmuje działania, a z drugiej strony jak kwestie środowiska wpływają na biznes (np. ryzyko wystąpienia ekstremalnych zjawisk atmosferycznych na terenie na którym firma prowadzi działalność).
Przykładami pozytywnych działań prośrodowiskowych są np. ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (poprzez poprawę efektywności energetycznej, stosowanie nisko i bez emisyjnych technologii oraz wytwarzanie energii z OZE), ograniczenie zużycia wody, przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym.
S - Social (Społeczne)
Wymiar społeczny opisuje jaki wpływ organizacja ma na swoje otoczenie – pracowników, podwykonawców w łańcuchu dostaw czy klientów.
Przykłady dobrych praktyk w tym obszarze to np. możliwość pracy w różnych formach (hybrydowo, na odległość) czy formalna polityka reintegracji ułatwiająca adaptację młodym mamom po powrocie z urlopów macierzyńskich.
G - Governance (Zarządzanie)
Ład korporacyjny wskazuje na procesy zarządcze, procedury i elementy etyki biznesowej, które są kluczowe do prawidłowego zarządzania przedsiębiorstwem.
Przykładami transparentności w zarządzaniu i uczciwych praktyk biznesowych są np. zwiększony odsetek kobiet na stanowiskach zarządczych, wdrożona polityka antykorupcyjna, przejrzyste zasady etyczne czy mechanizm zgłaszania naruszeń.
Dowiedz się więcej o ESG i transformacji energetycznej z bezpłatnych kursów online PFR!
Raportowanie ESG w praktyce
Kurs „Raportowanie ESG w praktyce" składa się z 8 nagrań, które krok po kroku przygotują Cię do poprawnego, a przede wszystkim efektywnego złożenia raportu
Ślad węglowy organizacji
Celem kursu jest pomoc w zrozumieniu, co znaczy ślad węglowy i dlaczego firma powinna go wyliczać. Warto wiedzieć jak oceniać i minimalizować wpływ organizacji na zmiany klimatu
Gospodarka obiegu zamkniętego w praktyce
Kurs przybliży Ci zasady tworzenia zielonych projektów oraz wskaże na działania przygotowujące do pozyskania dotacji w tym obszarze
Transformacja energetyczna firm
Kurs ma na celu przekazanie wiedzy pozwalającej przygotować przedsiębiorstwo na wyzwania przyszłości związane z transformacją energetyczną
Dlaczego ESG jest ważne dla zarządzania firmą?
Przedsiębiorstwa, które wdrożyły w swój model biznesowy elementy ESG dają wyraźny sygnał do rynku, że stały się firmą transparentną i są gotowe rozmawiać o swojej działalności szerzej niż tylko na temat tabelek z wynikami finansowymi. Buduje to zaufanie do organizacji zarówno ze strony inwestorów, banków czy instytucji ubezpieczeniowych, jak również konsumentów, którzy chcą korzystać z usług i produktów firm, które są „zielone”.
Jedną z głównych korzyści z integracji ESG w strategię firmy jest dostęp do tzw. „zielonych” instrumentów finansowych, takich jak zielone obligacje czy kredyty powiązane ze wskaźnikami ESG. Banki oraz inwestorzy dzięki informacjom z obszarów ESG, oceniają etykę biznesową firmy, analizują ryzyka i podejmują świadome decyzje. Rzetelne raportowanie zrównoważonego rozwoju pozwala poprawić konkurencyjność i zwiększyć wartość firmy w długim okresie czasu.
Pozostałe korzyści która organizacja może osiągnąć dzięki wdrożenia elementów związanych z ESG do modelu biznesowego spółki to:
- poprawa reputacji przedsiębiorstwa dzięki transparentności publikowanych danych,
- budowa długofalowych relacji z interesariuszami, społecznościami lokalnymi, Klientami,
- usprawniony proces podejmowania decyzji biznesowych wewnątrz firmy,
- możliwość monitorowania założonych celów w perspektywie krótko, średnio i długoterminowej
- budowa wartości pracodawcy (employer branding) na rynku, poprzez zarządzanie relacjami z pracownikami oraz potencjalnymi kandydatami
- możliwość kontroli i zarządzania istniejącymi oraz potencjalnymi ryzykami dla organizacji
- komunikowanie kwestii społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR) do społeczności lokalnych oraz organizacji pozarządowych
- wzrost wartości spółki - firmy raportujące ESG posiadają mniejsze ryzyko inwestycyjne a ich wartość rośnie z każdym rokiem. Dobrym przykładem jest tutaj indeks WIG-ESG na warszawskiej giełdzie, którego wartość rośnie dużo szybciej niż pozostałych indeksów.
- otwartość na innowacje – niezbędne do rozwoju spółki.
Zarządzanie ESG wiążę się także z zagrożeniami. Wdrożenie strategii ESG warto rozpocząć od działań komunikacyjnych i edukacyjnych skierowanych do pracowników i podwykonawców, albowiem często oznacza to dużą zmianę kultury organizacyjnej, co dla niektórych może być szokiem. Na chwilę obecną na rynku brakuje odpowiedniej liczby specjalistów z obszaru „sustainability” – brak kompetentnej kadry może generować problemy z implementacją elementów związanych ze zrównoważonym rozwojem w organizacji. Warto zadbać wśród współpracowników o pełne zrozumienie korzyści jakie niesie ze sobą inwestycja w obszar ESG.
Z kolei Dyrektywa CSRD i standardy ESRS powodują pewne ryzyka regulacyjne związane z interpretacją świeżo wprowadzonych przepisów. Przynajmniej na początku musimy być przygotowani na wątpliwości związane ze zrozumieniem poszczególnych wytycznych.
Zagrożeniem o którym mówi się najwięcej, jest zjawisko „greewnwashingu” – czyli praktyka w tamach której przedsiębiorcy nadużywają lub fałszywie prezentują ekologiczny charakter własnych produktów, celem uzyskania korzyści biznesowych bądź marketingowych. Tu z pomocą przychodzą po raz kolejny instytucje UE, która prowadzą zaawansowane prace nad wdrożeniem Dyrektywy w sprawie uzasadniania i przekazywania wyraźnych twierdzeń dotyczących ekologiczności (tzw. „Green Claims”), która ma uregulować i ograniczyć „greenwashing”.
Praktyczne kroki do integracji ESG w zarządzaniu firmą
Integrację elementów ESG do struktur biznesowych warto rozpocząć od weryfikacji czy firma podlega pod obowiązek raportowania zrównoważonego rozwoju zgodnie z zapisami dyrektywy CSRD, a jeśli tak to od kiedy. Od samego początku ważne jest zaangażowanie i zrozumienie zasad ESG przez Zarząd firmy – ostatecznie to organy zarządcze spółki odpowiadają za podejmowane przez nią działania i podpisują się pod raportem. Następnie warto rozpocząć budowę zespołu wewnątrz organizacji, który będzie operacyjnie zarządzał kwestiami związanymi z ESG, w tym np. zbieraniem danych, dialogiem z interesariuszami i weryfikacją integralności zasad ESG z dotychczasowymi politykami firmy. Nie można jednoznacznie określić w którym miejscu organizacji taki zespół powinien funkcjonować – jest to zależne od posiadanych zasobów i specyfiki danej organizacji. Warto podkreślić, że dane będą zbierane z różnych działów. Powołany zespół powinien rozpocząć pracę od ustalenia zakresu ujawnianych informacji oraz identyfikacji kluczowych z punktu prowadzenia biznesu ryzyk i szans.
Kluczowe działania związane z przygotowaniem strategii i zarządzaniem ESG spoczywają na barkach zespołu wewnątrz organizacji, lecz warto posiłkować się pomocą z zewnątrz. Na rynku jest już wiele gotowych systemów do zbierania i zarządzania danymi, które potrafią znacznie ułatwić sam proces. W ramach porównania się z innymi firmami z danego sektora stosujmy benchmarki, szukajmy liderów rynku, na których można się wzorować. Warto również obserwować startupy zajmujące się zrównoważonym rozwojem – dzięki innowacyjnym rozwiązaniom możemy znacznie usprawnić poszczególne procesy w firmie.
Do oceny działań, które firmy (szczególnie te mniejsze) prowadzą w zakresie ESG często niezbędne jest skorzystanie z wiedzy zewnętrznego doradcy (konsultanta). Stworzenie rozbudowanego zespołu wewnętrznego, który miałby kompetencje do zajmowania się wszystkimi obszarami (np. liczeniem śladu węglowego) często oznacza koszty przekraczające możliwości takich przedsiębiorstw.
Spółki giełdowe chętnie poddają się ocenie agencji ratingowych, lecz nie jest to metoda doskonała z uwagi na rozbieżności w ocenie pomiędzy poszczególnymi ratingami – brakuje jednolitych standardów. Te standardy ma zapewnić audyt przeprowadzany przez biegłego rewidenta, który ma być obowiązkowy w myśl zapisów dyrektywy CSRD. Ten obszar jest jednak dopiero w powijakach, stąd nie można stwierdzić z całą stanowczością jak proces audytorski będzie przebiegał w praktyce.
