Kim jest kierownik projektu? Jak nim zostać?

Z grubsza każdy z nas rozumie kim jest kierownik. Kojarzy nam się z osoba, która wydaje polecenia i podejmuje decyzje. Zarządza i przewodzi. Rola kierownika utożsamiana jest z kimś ważnym, wyróżniającym się. Co w takim razie wyróżnia kierownika badawczo-rozwojowego?

Kierownik B+R - kto taki?

Kierownik badawczo-rozwojowy - w skrócie B+R - jest mistrzem ceremonii. Dba o to by przeprowadzić proces badawczo-rozwojowy zgodnie ze sztuką. Sztuką jest prawidłowe planowanie badań i eksperymentów, zbieranie danych i formułowanie na ich podstawie wniosków. Z wnioskami u boku kierownik decyduje o dalszym przebiegu prac B+R.

Kapitan na wzburzonym morzu

Projekty badawczo-rozwojowe cechuje niepewność. Nie możesz z góry założyć, co wyjdzie Ci na końcu. Oczywiście planując projekt stawiasz hipotezy i formułujesz przypuszczenia jakie działania należy podjąć i co powinno być ich wynikiem.

Płynąc żaglowcem przez ocean wiemy, gdzie zaczynamy rejs i dokąd chcemy dopłynąć. Wyznaczamy kurs, ale możemy na nim napotkać sztorm czy wpłynąć na mieliznę. Wtedy decydującą jest rola kapitana, którego celem jest uratowanie statku i załogi z opresji. Nawet najlepsza załoga nie poradzi sobie bez spójnego dowodzenia. W projektach badawczo rozwojowych dróg do osiągnięcia sukcesu jest wiele, ale to kierownik wyznacza właściwy kurs i dba o jego utrzymanie.

Podobnie jak kapitan statku w trudnych chwilach podejmuje decyzje obarczone ryzykiem. Monitorowanie i reagowanie na ryzyka to bardzo istotna rola kierownika. By robić to skutecznie musisz dobrze znać plan badawczy i zasoby jakie są niezbędne do jego realizacji. Co prawda nawet najlepsi kierowcy B+R nie potrafią przepowiadać przyszłości, ale umieją za to z dużym prawdopodobieństwem przewidywać scenariusze projektowe w zależności od okoliczności.

Przy realizacji projektów B+R nieustannie będzie towarzyszyć Ci zmiana. Nie możesz oczekiwać, że raz obraną ścieżką dojdziesz do końca. Czasami będziesz musiał z niej zboczyć, a uporczywy powrót do pierwotnego planu nie zawsze musi być dobrym pomysłem.

Kto może zostać kierownikiem badawczo-rozwojowym?

Kierownik badawczo-rozwojowy powinien posiadać tz. wiedzę domenową. Wiedza domenowa dotyczy konkretnego obszaru (domeny) będącego przedmiotem badań przemysłowych i prac rozwojowych

Osobiście jestem zdania, że Kierownik B+R powinien mieć wykształcenie przynajmniej korespondujące z przedmiotem projektu. Najczęściej będzie to wykształcenie techniczne lub ścisłe. O ile rolą Kierownika nie jest uczestnictwo badaniach czy eksperymentach to musi mieć on kompetencje pozwalające na koordynowanie tych prac i ich odbiór.

Rzadko zdarza się by kierownik wąsko specjalizował się w przedmiocie projektu dlatego musi mieć umiejętność przyswajania wiedzy z różnych obszarów. Wiedza to nie wszystko. Musisz ją jeszcze umieć zinterpretować i zastosować.

Kierownik B+R nie pełni roli dyrektora finansowego, ale powinien mieć pełną świadomość dotyczącą finansów projektów, które prowadzi. Podstawowa wiedza z zakresu księgowości, prawa pracy, kodeksu cywilnego jest wskazana. Dzięki temu będziesz lepiej współpracować z osobami zajmującymi się tymi obszarami.

Pełniąc rolę kierownika działasz często na granicach światów, gdzie musisz znaleźć wspólny język z każdą grupą interesariuszy: właścicielami, badaczami i klientami.

Bardzo ważne jest wsparcie zespołu badawczego w rozwiązywaniu wyzwań i problemów jakie napotyka. Kierownik powinien dysponować zestawem narzędzi i kompetencji, które umożliwią grupie badaczek oraz badaczy znalezienie nowych rozwiązań i radzenie sobie z barierami jakie będą napotykali w trakcie prac B+R.

To nie tylko narzędzia formalne, ustrukturyzowane np. metodyka Design Thinking, ale zbiór kompetenscji miekkich. Zaliczamy do nich: słuchanie, cierpliwość, opanowanie. Przydatne są charyzma, a nawet storytelling choć ten ostatni powinniśmy pewnie zaliczyć do kompetencji twardych.

Kierownik B+R mówi sprawdzam

“Sprawdzam” to nic innego jak odbiór projektu lub jego fragmentu. Poprawnie sformułowany projekt B+R zawiera kamienie milowe. Na dobrze sformułowany kamień milowy składają się mierzalne wskaźniki. Na podstawie pomiarów wskaźników dokonujesz oceny postępu prac. Kierownik dokonując odbioru musi umieć zweryfikować wskaźniki i sposób ich pomiaru np. wytrzymałość materiału zgodnie z normą PN-EN ISO 6892-1 czy czułość algorytmu klasyfikacji zgodnie z tablicą pomyłek.

Może Ci się nasunąć wątpliwości dlaczego to kierownik, a nie zarząd firmy czy instytucja pośrednicząca (np. PARP czy NCBR) przeprowadza taki odbiór. Odbiór Kierownika nie wyklucza odbioru przez nadrzędny organ czy instytucję. Odbiór służy temu by zweryfikować i przygotować projekt do ostatecznego wydania np. w formie raportu czy kontroli.

Płynie z tego istotny wniosek - Kierownik powinien mieć stosunkowo duża autonomię działania i być odporny na naciski. Naciski mogą pojawi się nie tylko ze strony sponsora projektu (np. zarządu, właściciela), ale również samego zespołu badawczego. Zespół badawczy może być zwyczajnie znudzony projektem lub chcieć przejść do kolejnego, jego zdaniem ciekawszego, etapu lub projektu.

Droga do kierownika B+R

Kierownik B+R to rola wyjątkowa i ciekawa, ale wiedź na co się piszesz. Badania i rozwój są niczym Urobors - mityczny wąż, który pożera własny ogon. Udany projekt B+R przesuwa granice i wyznacza nowe problemy badawcze. Nowa wiedza przechodzi do codzienności. By wykonać kolejny krok musimy zadać nowe pytania i odnaleźć nowe odpowiedzi. Z łatwością zauważysz w jakim tempie rozwijają się nowe technologie np. sztuczna inteligencja. Jeżeli ciągłe zdobywanie twardej wiedzy Ci odpowiada to rola kierownika jest dla Ciebie.

Gdzie w takim razie poszukiwać tej wiedzy?

Dobrym pomysłem są też wydarzenia branżowe, targi i konferencje naukowe. Rozrzut pomiędzy targami, a konferencją naukową może Ci się wydawać bardzo duży - i słusznie. W roli kierownika musisz rozumieć różne perspektywy. Jeżeli będziesz oderwany od realiów - biznesowych, kadrowych, finansowych - nie będziesz dobrym kierownikiem.

Powyższe cechy choć pożądane niekoniecznie muszą być najwyżej cenione przez ekspertów oceniających wnioski o dofinansowanie. Na wysoką ocenę kierownika składają się: stopień lub tytuł naukowy, doświadczenie w kierowaniu projektami o podobnej tematyce do przedmiotu projektu, publikacje naukowe, certyfikaty potwierdzające kompetencje zarządcze np. PRINCE 2 lub Kierownik projektów B+R od PFR.

Kierownik - wprawny obserwator

Projekty B+R są zasobochłonne, co więcej jedno niepozorne wymaganie czy parametr mogą mieć kolosalny wpływ na koszty i terminy realizacji. Dlatego kierownik musi być uważnym i spostrzegawczym obserwatorem. Kierownik nie tylko identyfikuje zasoby, ale również przewiduje czy ma ich wystarczająco dużo lub w jak szybko będa się kurczyć.

Drugą niemniej ważną jest obserwacja zespołu. Badania i rozwój to przede wszystkim ludzie. Relacja zespół-projekt jest dynamiczna i zależna od czynników zewnętrznych. Kierownik musi zwracać uwagę na zachowanie członków zespołu i w razie potrzeby reagować.

W zespole badawczym nie są rzadkie postawy takie jak ambicja, zaangażowanie, poświęcenie. To postawy pozytywne, ale mogą prowadzić do konfliktów w zespole. Efektem dużego zaangażowania jest emocjonalne podejście do pracy, a to prosta droga do kłótni.

Kierownik musi po pierwsze im zapobiegać. Dbać o integrację członków zespołu i wzajemne zrozumienie. W razie nieporozumień powinien możliwie szybko je wyjaśniać by uniknąć dalszej, destruktywnej eskalacji konfliktu.

Podsumowanie

Kierownik B+R nie zajmuje się tylko eksperymentami, kontrolą prac i zarządzaniem zespołem. Jego rola wymaga również szerokich kompetencji społecznych. Nie oznacza to jednak, że kierownik zajmuje się absolutnie wszystkim związanym z projektem np. finansami i księgowością. Bardzo ważne są kompetencje badawcze kierownika z uwagi na to, że musi weryfikować i odbierać wyniki prac.

Funkcja Kierownika B+R jest wymagającą, ale warta efektów i satysfakcji jaką przynosi. Ścieżka zawodowa na tym stanowisku skupia się na zdobywaniu szerokiej wiedzy z zakresu badań, technologii i zarządzania, którą musisz poprzeć doświadczeniem wyrażonym w liczbie projektów i ich wartości wyrażonej w pieniądzach.